Korte geschiedenis van...

...tinnegieter Willem van Sijl

Historie in het kort

Willem van Zijl /van Sijl is in Leiden geboren. Het is nog niet bekend wanneer hij met zijn ouders naar Delft vertrok. Zijn vader Willem was ook tinnegieter en waarschijnlijk zochten zij meer emplooi. In de 17e eeuw namelijk werd het tin een steeds grotere concurrent van de aardewerk potten. Die werden in Delft volop gebakken (De Porceleijne fles' is een goed voorbeeld), maar de vraag naar tin steeg. Zo werden bijvoorbeeld stenen deksels op kannen vervangen door tinnen exemplaren,want die hadden een langere levensduur.

Sebastianus van Rome

Elk gilde had zijn eigen patroon of beschermheilige. Voor het Delftse tinnegietersgilde was dat Sebastianus van Rome.  Als men tinnegieter wilde worden, moest men als leerling een bepaalde tijd  bij een meester werken. Meestal werd de leerling dan in het gezin van de meester opgenomen. Aan het eind van de opleiding werd een proef afgelegd: het maken van een vorm en dan het product daarin in tin gieten en naderhand afwerken. Werken als zelfstandig gieter koste veel geld: meestal ging men als gezel bij een meester -zoals Willem en Huijbert van Zijl- werken.

In Delft stond jarenlang de Sebastiaanspoort, onderdeel van de stadsmuur. Het gilde van St. Sebastiaan had daar haar opslagplaats.
In de Oude Kerk van Delft bevond zich ook het Sebastiaansaltaar: mogelijk daar opgericht door het gilde van tinnegieters en ijzerbewerkers, maar het kan ook zijn opgericht om te bidden tegen de pest. Ook daarvoor werd Sebastianus als beschermheilige aangeroepen.

Vroeger apothekers, later drogisten
Tot ver in de 20e eeuw was op het adres Wijnstraat 4 drogisterij ‘De Karper’ gevestigd waar onder meer pillen, zalfjes en pleisters werden verkocht. Ook vroeger hielden eigenaren/bewoners zich hier al bezig met de gezondheid van mensen. Hippolytusbuurt, Voorstraat, Wijnhaven en de omgeving, dat was het stukje stad waar tot 1900 veel barbiers, chirurgijns en apothekers gevestigd waren. Al rond 1460 wordt een zekere Jacob Favier vermeld als “appotekaar aan de Wijnstraat”.

in 1608 kwam het pand in eigendom van chirurgijn mr. Assueres Jacobsz van Moerkercken. In het voorhuis had hij zijn winkel met “zoo instrumenten, glasen, potten, beckers en andere tot de chirurgie dienende”. In het vertrek hing ook een prent van de Anatomie van Leyden.

Tinnegieter Willem van Sijl

Na het overlijden van Van Moerkercken treffen we hier Aryen Abramsz de Lange, schoenmaker aan. Hij was in ieder geval rond 1648 eigenaar. Vervolgens hebben timmerman Gerrit van der Piet, Willem van Sijl, tinnegieter, Pieter van der Cost, lootgieter, en Nicolaes Middelwaert het op de Wijnhaven 4 voor het zeggen.
Uit nader onderzoek moet worden vastgesteld in welke periode van Sijl in het huis woonde. In een latere verkoopakte is vermeld ''het huys, digt bij de Touwbrugge staende". Dat klopt, want dat is de naam van de brug naar Koornmarkt en Oude Langendijk.

Bij tingieten gebruikte men voorheen lood, om te zorgen dat de tinnen voorwerpen steviger waren. Lood is echter giftig -weten we nu- dus wordt er naast 92% tin koper of antimoon gebruikt.

Tin: een product dat in vele huishoudens ruim voorhanden was

Dit niet-giftige metaal laat zich makkelijk verwerken, omdat het smeltpunt al bij 230° ligt. Tinnen voorwerpen waren in huis tot ver in de negentiende eeuw gemeengoed, zowel bij de rijke inwoners van de stad, als bij een brede bevolkingslaag daaronder waar het de bijnaam ‘het zilver van de armen’ droeg. Kannen, inktstellen, schotels, bekers, kandelaars, schaaltjes, lepels: tin kwam al naar gelang de welstand in huis voor om mee te pronken en om dagelijks te gebruiken. In de zeventiende eeuw werd tin na goud en zilver als materiaal het meest gewaardeerd, meer dan koper of aardewerk. Er was dus een grote vraag naar tinnen objecten, niet alleen bij particulieren, maar ook bij de overheid, de vloot en kerkelijke instellingen. De belangstelling voor tin is vandaag nog aanwezig, maar nu vooral voor de sier. Tinnen voorwerpen worden bijvoorbeeld cadeau gedaan bij belangrijke gebeurtenissen als geboorte, huwelijk en jubilea. Bij een huwelijk van tien jaar spreken we van een 'tinnen huwelijk': een cadeautje kon dan bijvoorbeeld een tinnen lepel zijn.

Helaas wordt tin snel aangetast door zuren, bijvoorbeeld uit fruit.

Tin leent zich niet goed voor 'drijfwerk', omdat het materiaal bij uithameren makkelijk scheurt. Het omzetten van randen en ander beperkt drijfwerk wordt echter wel toegepast. Het is echter zeer geschikt voor gietwerk. Door het gebruik van mallen kon 'seriewerk' worden gemaakt. Heel vaak bevat tin merktekens van de maker, de tinnegieter of tinsmid. Voordat het werd verkocht, moest het stuk worden gemerkt met meesterteken, kwaliteitsmerk, herkomstteken, eventueel een eigendomsmerk en (tot 1900) een ijkmerk voor vloeistofmaten. Helaas is niet bekend welk merk Willem van Sijl gebruikte.

Wapen van Delft

De stad Delft kent een lange geschiedenis.

Klik op onderstaande link voor meer info over Delft:
http://www.wikidelft.nl/index.php?title=Hoofdpagina

.

Het gezin Van Sijl /van Zijl in Delft

Willem is twee keer gehuwd: eerst in 1649 in Delft met Margrieta van der Elst, maar zij overlijdt jong. Daarna trouwt hij in 1655 in Delft met Aeltgen van Adegeest.

Zoon Huybertus -tinnegieter- blijft met zijn gezin in Delft wonen, maar blijkbaar niet in de Wijnstraat.

Onderstaande link laat een filmpje zien over modern tingieten als hobby:

http://www.youtube.com/watch?v=-UVnOuwd0uw

Het VOC-huis in Delft

Van Holland naar Suid-Afrika

Het gezin van Willem van Zijl en Aeltgen Adegeest telde een dochter Margarita en drie broers: Huybertus, Frans en Willem. De oudste volgde vader in zijn beroep als tinnegieter op. Frans diende als matroos bij de VOC en reisde vanuit de Kaap door naar Azië, waar hij in augustus 1699 overleed.
Willem heeft duidelijk gekozen voor een opleiding tot tuynier. Hij moet best veel in zijn mars hebben gehad, anders word je niet zomaar door de VOC aangesteld als onderbaastuynier van een belangrijk verversingsstation. Mogelijk heeft hij zich daarvoor aangemeld bij het Oostindië Huis aan de Amsterdamse  Kloveniersburgwal.

Daar zetelde het ''hoofdkwartier'' van de VOC, met de Heren XVII.

In Delft kreeg hij ook al het nodige mee van de expansiedrift overzee, want ook die stad was een ''Kamer'' van de VOC. Het is best bijzonder je te realiseren dat Willem in zijn geboorteplaats al het nodige van de VOC moet hebben meegekregen.

Het Oost-Indisch Huis stond in aan de Oude Delft 39; de rechter trapgevel is bij een eerdere verbouwing verdwenen.

>>terug naar: